فون شب پره های خانواده noctuidae در مزارع نیشکر استان خوزستان و مطالعه مرفومتریک جمعیت های جغرافیایی و میزبانی sesamia nonagrioides (lefèbvre) (lep.: noctuidae) در جنوب و جنوب غربی ایران

خانواده noctuidae با حدود 25 هزار گونه بزرگترین خانواده راسته بالپولکداران می باشد. این خانواده شامل تعداد بسیار زیادی از آفات محصولات کشاورزی است. یکی از این آفات ساقه خوار sesamia nonagrioides (lef.) است که از آفات مهم نیشکر، ذرت و برنج در استان خوزستان و فارس می باشد. با وجود اهمیت زیاد خانواده نوکتوئیده، تاکنون مطالعه جامعی روی فون این خانواده در استان خوزستان صورت نگرفته است. به منظور بررسی فون نوکتوئیده در مزارع نیشکر خوزستان، نمونه برداریهایی بمدت 2 سال (1386-1387) و بطور شبانه، با استفاده از تله نوری در چهار کشت و صنعت امیرکبیر، فارابی، کارون و امام خمینی (شعیبیه)، انجام پذیرفت. همچنین به منظور مطالعه مرفومتریک تنوع ژنیتالیای نر جمعیتهای مختلف جغرافیایی و میزبانی ساقه خوار s. nonagrioides نمونه برداری هایی در سال 1386 در استان خوزستان از کشت و صنعت امیرکبیر و کشت و صنعت کارون روی نیشکر، کشت و صنعت کارون روی ذرت، بهبهان روی ذرت و در استان فارس از فیروزآباد روی برنج و نورآباد روی ذرت انجام شد. نمونه برداری بصورت جمع آوری لاروهای سنین بالا از گیاهان آلوده و پرورش آنها تا بلوغ بود. والو سمت راست از ژنیتالیای داخلی و دیورتیکولوم پشتی وسیکا از ژنیتالیای خارجی جهت مطالعه از نظر شکل و اندازه به روش مرفومتریک هندسی لندمارک گذاری شد (والو 20 لندمارک و دیورتیکولوم وسیکا 7 لندمارک). پس از انجام تحلیل relative warp، داده های ژنیتالیای داخلی و خارجی بطور جداگانه توسط تحلیلهای یک و چند متغیره آماری بررسی شد. در نتیجه بررسی فون نوکتوئیده در مزارع نیشکر خوزستان، تعداد 50 گونه نوکتوئیده متعلق به 10 زیرخانواده جمع آوری و شناسایی گردید. از این تعداد یک زیرگونه و 5 گونه برای فون ایران جدید می باشد که به ترتیب عبارتند از: drasteria kabylaria kabylaria (bang-haas, 1906), grammodes boisdeffrii (oberthür, 1876), dysmilichia flavonigra (swinhoe, 1884), mythimna congrua (hübner, [1817]), archanara ?polita (walker, 1865), hadula vassilinini o. bang haas, 1927 همچنین ماده گونه اخیر برای اولین بار در دنیا توصیف می شود. تعداد گونه های جمع آوری شده به تفکیک زیرخانواده عبارتند از: catocalinae 14 گونه، hadeninae 9 گونه، xyleninae 8 گونه، noctuinae 6 گونه، heliothinae 3 گونه، acontiinae 3 گونه، plusiinae 3 گونه، amphipyrinae 2 گونه، hypeninae و rivulinae هر کدام یک گونه. فهرست گونه ها به شرح زیر می باشد: rivula tanitalis rebel, 1912 (rivulinae), zekelita ravalis (herrich-sch?ffer, 1851) (hypeninae), lygephila (tathorhynchus) exsiccata (lederer, 1855), acantholipes regularis (hübner, [1813]), drasteria flexuosa (ménétriés, 1848), d. kabylaria kabylaria (bang-haas, 1906), pericyma squalens lederer, 1855, rhabdophera arefacta (swinhoe, 1884), heteropalpia vetusta (walker, 1865), pandesma robusta (walker, 1858), clytie delunaris (staudinger, 1889), c. terrulenta terrulenta (christoph, 1893), c. sancta (staudinger, 1898), dysgonia torrid (guenée, 1852), grammodes bifasciata (petagna, 1787), g. boisdeffrii (oberthür, 1876) (catocalinae), trichoplusia ni (hübner, [1803]), thysanoplusia daubei (boisduval, 1840), cornutiplusia circumflexa (linnaeus, 1767) (plusiinae), acontia lucida (hufnagel, 1766), a. (emmelia) trabealis (scopoli, 1763), dysmilichia flavonigra (swinhoe, 1884) (acontiinae), boursinia deceptrix (staudinger, 1900), catamecia minima jordana staudinger (amphipyrinae), 1898, heliothis peltigera ([denis & schiffermüller], 1775), h. nubigera herrich-sch?ffer, 1851, helicoverpa armigera (hübner, [1808]) (heliothinae), spodoptera exigua (hübner, [1808]), s. littoralis (boisduval, 1833), caradrina clavipalpis (scopoli, 1763), eremohadena (=pseudohadena) coluteae (bienert, 1869), sesamia cretica lederer, 1857, s. nonagrioides (lefèbvre, 1827), nonagria puengeleri pringlei (wiltshire, 1958), archanara ?polita (walker, 1865) (xyleninae), hadula vassilinini o. bang haas, 1927, h. trifolii (hufnagel, 1766), cardepia sociabilis socialis hacker, 1998, lacanobia praedita (hübner, [1809-1813]), mythimna unipuncta (haworth, 1809), m. congrua (hübner, [1817]), leucania zeae (duponchel, 1827), l. palaestinae staudinger, 1897, l. loreyi (duponchel, 1827) (hadeninae), agrotis lasserei (oberthür, 1881), a. segetum ([denis & schiffermüller], 1775), a. puta (hübner, [1803]), a. ipsilon (hufnagel, 1766), a. spinifera (hübner, [1808]), noctua pronuba (linnaeus, 1758) (noctuinae). نتایج تحلیل مرفومتریک هندسی وجود اختلاف معنی دار در شکل و نیز اندازه ژنیتالیای خارجی و داخلی جمعیت های مورد بررسی را نشان داد. تفاوتهای بین جمعیت ها در ژنیتالیای خارجی و داخلی تقریباً مشابه بود و بصورت گرافیکی به تصویر کشیده شد. اندازه ژنیتالیای خارجی و داخلی بطور معنی داری در جمعیت جمع آوری شده از روی برنج کوچکتر از سایر جمعیت ها بود که احتمالاً بیانگر تاثیر ساقه باریک برنج به عنوان یک فشار محیطی نسبت به ساقه های بزرگتر ذرت و نیشکر می باشد. لذا ذرت و نیشکر به دلیل اجازه رشد بیشتر به حشره و بزرگتر شدن اندازه آن می توانند میزبان های مرجح برای رشد و نمو s. nonagrioides باشند. این نتایج بیانگر تاثیر احتمالی میزبان و شرایط آب و هوایی در تنوع مرفولوژی ژنیتالیای ساقه خوار s. nonagrioidesاست. تنوع مرفولوژیک موجود احتمالاً نشانه ای از تفاوت های بیولوژیک در جمعیت های مختلف این آفت نیز می باشد.